Анна дьылҕата

Үйэлэр кирбиилэригэр Саха сиригэр саҥа былаас олохтонор дьалхааннаах кэмигэр олохтоох интеллигенция дьылҕата Оруоһуннар дьиэ кэргэн олоҕун нөҥүө ойууланар. Боотуруускай улуус удьуор баайдарын биир инилэрин Иван Николаевич Оруоһун суос соҕотох мааны кыыһа Анната эмискэ үөрэҕиттэн уһуллан дьиэтигэр тахсыбыта. Кыыс маннааҕы начальнай оскуоланы бүтэрбитин кэннэ Дьокуускайга баай дьоннор кыргыттара үөрэнэр гимназияларыгар киирбитэ. Үлэһит былааһа олохтонуоҕуттан туох эрэ таҥнары кыраабытын курдук ыарахан кэмнэр үүммүттэрэ. Оруоһуннар үөрэнэр оҕолорун “кулаактар ыамалара”, “хаппытаал хоолдьугалара” диэн сирэй – харах анньан барбыттара. Сотору – сотору кинилэр аймахтарыттан ким эрэ хаайыллыбыт, ким эрэ сыылкаҕа ыытыллыбыт сурахтара тарҕанан барбыта. Аны дьахтар гимназиятыгар үөрэнэр Аннаны “революцияны утарсыбыт баайдар балтылара” диэн үөрэҕин быраҕарыга күһэйбиттэрэ. Манна кыыһы кытта биир сайылыкка оонньоон улааппыт Баай Балапааттар уоллара Костя эмиэ табылыннаҕына Иркутскайга үөрэнэ барыан иннинэ сынньана сылдьар. Үөрэхтээх, киэҥ ыырдаах эдэр дьон кэпсэтэр, алтыһар өрүттэрэ киэҥ. Ол эрээри, баайдары сойуолаһыы кэм кэлбитинэн, кыра да буоллар үөрэхтээх, кыһыл буолан дойдутугар сэбиэскэй былааһы олохтуу кэлбит Сэмэн Егоров күрээбит сурахтаах Костяны ирдээбитэ буола сылдьан, Аннаны сөбүлүү көрөн, кэрэ кыыска хараҕын хатыыр. Ийэтин сүбэтинэн суһаллык мантан бара охсоору туран Николай Оруоһун балтыгар: “Бэйэҕин харыстыыр туһугар ити арыычча киһилии киһигэ Егоровка эргэ таҕыс”- диэн сүбэлиир. Удьуор баай М.Н. Оросин баайын барытын тутан ылан, бэйэтин биэс сылга хаайыыга укпуттарынан, кэргэнэ уонна икки кыра оҕолоро ыалга икки эрэ хонор бырааптаах дьон буолан хаама сылдьан Анна ыалдьан биир ыалга олордоҕуна, Сэмэн ирдэһэн туран булан ылан балыыһаҕа туттарар. Биирдэ көрсө кэлэ сылдьан, кыыһы таптыырын билинэн баран, ыксаппакка эрэ киниэхэ кэргэн тахсарыгар көрдөһөр. Ол эрээри сотору кини этэрээтэ тоһуурга түбэһэн улаханнык эмсэҕэлээбитэ иһиллибитэ. Уол өлүгүн тиэйэн киллэрбиттэр диэн буолбутугар, Анна эмиэ сир – халлаан икки ардыгар соҕотох хаалбыта. Кыыс арыый үтүө буолан дьоннорун булаары хаама сылдьан ийэтин Маарыйа Афанасьевнаны Чурапчы Арыылааҕын аттыгар суолга охтубутун, дьон булан харайбыттарын истибитэ. Онтон сурдьа ыал устун умналыы сылдьарын былаастар Дьокуускайга тулаайах оҕолор интернаттарыгар ыыппыттарын билбитэ. Анна тымныы оройугар эмиэ хонор сир көрдүү сылдьан биир кыра балаҕаҥҥа киирэн кэлэр. Бу ыраас уонна сып сылаас кыра балаҕаҥҥа Оруоһуннар дьоҥҥо оҥорбут үтүөлэрин билэр уонна өйдүүр Боппойоон Уустары таба хаампыт этэ. Соппуруоннаах Көстөкүүн балыстара Балбааралыын кыыһы үөрэ көрсөн кыһамньылаахтык сыһыаннаспыттара. Онтон бары биир сүбэҕэ кэлэн кыыһы быыһыыр санааҕа кэлэн Анна көмүс тарбахтаах, ордук көмүс киэргэл симэхтэригэр идэтийбит уус Соппуруоҥҥа эргэ тахсан кини эрэйи эҥэрдэммит олоҕо бу балаҕаҥҥа түмүктэммитэ. Ити курдук Анна Михайловна Оруоһуна – Боппойоонобо толору дьоллонон үс оҕону төрөтөн улуу удьуордарыгар ытык иэһин төлөөбүтэ. Иванова А. Н. кэпсээтэ