Саха норуодунай поэтын, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнин Петр Николаевич Тобуруокап
100 сылыгар анаммыт виртуальнай выставка.
Выставкаҕа Саха Республикатын Национальнай библиотекатын фондатыттан талыллыбыт кинигэлэр киирдилэр.
Сахам сирэ – куба оонньуур
Көмүс долгун көлүччэтэ,
Сахам сирэ – күн сөтүөлүүр
Лена эбэм нэлэмэнэ,
Сахам сирэ – алмаас тааһым
Уот кустуктаах кырыылара.
П.Н. Тобуруокап директордаабыт Тойоку сэттэ кылаастаах оскуолатын педколлектива
Тобуруокап сиэннэриниин: Петр, Дима, Сиибиктэ. 1987 с. Нам с.
Тобуруокаптар кыргыттарын уонна сиэннэрин кытта
Константин Туйаарыскайы, Амма Аччыгыйын кытта Бурятияҕа сылдьан
Тобуруокаптар дьиэ кэргэн уолаттарын кытта, 1937 с. Мухин В.Н. уруһуйа.
Үөһээ Бүлүү колхознай оскуолатын оҕолоро. 1937 с. Петр Тобуруокап төрдүс кэккэҕэ иккис турар.
Петр Николаевич бастакы үөрэнээччилэрин кытта. 1937 с.
Саха Сирин суруйааччыларын II съеһин делегаттара. Тобуруокап уөһээ кэккэҕэ сэттис турар. 1948 с.
Тобуруокаптар дьиэ кэргэн оҕолорун кытта, 1937 с. Эдьиийэ Дарья, Петр, балта Пелагея, быраата Игнатий, аҕата Николай, быраата Коля, ийэтэ Евдокия, быраата Тимофей
Петр Николаевич уонна Евгения Васильевна оҕолорунаан
Литературнай конкурс кыайылааҕа Петр Тобуруокапка Софрон Данилов бириэмийэ туттарар. 1987 с. Литературнай музей
П.Н. Тобурокап уонна Е.В. Ноговицына көмүс уҥуохтара. Быраата Николай Николаевич Тобуруокап, эдьиийин уола Иван Захарович Алексеев. Үөһээ Бүлүү. Нам, Обуоһа алаас
Эһээ үөрэҕэ
Петр Дмитриевич Тобуруокап түһэриитигэр – байанайдаах булчут Бүөтүр Тобуруокап
С. Руфов, К. Туйаарыскай, Б. Хабырыыс, П. Тобуруокап. 1960 с.
Народнай поэт ааҕааччыларыгар автограф биэрэр
«Колхоз суола» хаһыакка бэчээттэммит маҥнайгы хоһооно.
Тобуруокап П.Н. Колхозтаах Балбаара хоһооно // Колхоз суола. - 1934. - № 6 (208).
Бастакы кинигэтэ.
Тобуруокап П.Н. Буквалар мунньахтара. – Якутскай : САССР Госиздата, 1948. – 24 с.
[Тобуруокап Петр Николаевичка «Саха ССР народнай поэта» бочуоттаах ааты иҥэрэр туһунан] // Саха cирэ. - 1991. - Сэтинньи 21 к.
Петр Николаевич Аҕа дойду Улуу сэриитигэр сылдьыбытын туһунан кэпсээбитин поэт Иван Мигалкин сурукка түһэрбитэ маннык: «1942 сыл бэс ыйын 22 күнүгэр аармыйаҕа барбытым. Ураллааҕы станцияҕа тиийиэхпитигэр диэри рота политругунан үлэлэппиттэрэ, пулеметнай батальоҥҥа анаабыттара. Сталинградскай фроҥҥа атаарыллыбытым. Балаҕан ыйын бүтүүтүгэр Сталинград устатын тухары умайа турдаҕына тиийбиппит. Ыраас хонуу буолан, сэриилэһэр ыарахана. Биир түүн пулемекка уу аҕалына сылдьаммын, пулеметум турар сирин алҕас көрөммүн, немецтэргэ чугаһаан хаалбыппын. Онно кинилэр тута ытыалааннар, хаҥас илиибэр улаханнык бааһырбытым. Дьоммор эрэй бөҕөннөн төттөрү сыыллан кэлбитим. Дьиҥэ өлөн да хаалыахха сөп этэ».
Тапталлаах кэргэни фроҥҥа атаарыы. 1942 с., бэс ыйын 23 күнэ, сарсыарда 6 ч. 30 м. Өргүөт бөһүөлэгэ
Аҕа дойду Улуу сэриитин ветераннара – хорсун-хоодуот буойуттар
Аҕа дойду Улуу сэриитин ветераннарын кытары
П.Н. Тобуруокап сэриигэ барааччы Туобуйа нэһилиэгин дьонун кытта. Бастакы эрээккэ хаҥастан төрдүс олорор.
Тапталы, дьиҥнээх тапталы
Эн биһи астына билбиппит,
Арай иккиэйэх биһиги
Ураты тапталлаах курдукпут,
Таптал дьиктиттэн дьиктитин
Маҥнай биһиги булбуппут,
Ким да эппэтэх тылларын
Эн биһи бастаан эппиппит,
Таптал уоттаах мүөт утаҕын
Тото, дуоһуйа испиппит.
Аахтахха сүүрбэ сыл элбэҕин!
Ааспыта күлүмнээн түргэнин!
Ол эрэн билигин даҕаны
Ол кэми саныы эрэ түстэрбин
Уулана сыһар хараҕым,
Уйарҕаан хаалар сүрэҕим,
Туох эрэ кэрэни саныыбын,
Тупсаҕай буола сатыыбын,
Таптал тааллыбат ырыатын
Таайбыттыы итийэн кэлэбин,
Биллибэт минньигэс музыканы,
Көмүс дорҕоону истэбин.
«Эйиэхэ эрэ эттэхпинэ»
Бүлүү эбэм урсунугар,
Үрүмэрэр сүүрүгэр,
Өрүкүйэ чаҕыллар
Тырыбынас солотууга,
Үрүлүйэр көмүскэ
«Ракета» сыыйыллара.
Толбоннурар кустугунан,
Оонньуур чаҕыл долгунунан,
Бүппэт күннээх дьолунан
Уруу халлаан алгыыра,
«Ракета» айанныыра.
Умсугутар ойуу буолан,
Оруоһалыы тэтэрэрэ.
Кынаттаммыт ыра санам
Аймаһыйар хоптото
Палубаны эргийэрэ…
Григорьева А.М. - Сандаарыйа
Саха норуодунай поэта П.Н. Тобуруокап төрөөбүтэ 90 сааһын көрсө 2007 сыллаахха «П.Н. Тобуруокап аатынан Мусуой-уһаайба» диэн ааттанан түмэл тэриллибитэ.
П.Н. Тобуруокап кэргэнинээн Ноговицына Евгения Васильевналыын бу уһаайбаҕа олорон 40-тан тахса сыл боростуой тыа сирин учууталларынан улэлээбиттэрэ. Бу дьиэҕэ поэт элбэх айымньылара айыллыбыттара, сиэн оҕолоро Петя, Сиибиктэ, Дима төрөөн, улаатан дьоллоох оҕо саастара ааспыта.
Мусуойга сылын аайы поэт төрөөбүт күнүгэр «Тобуруокап ааҕыылара» тиһигин быспакка ыытыллаллар. Кыайыы күнүгэр уонна поэт төрөөбүт күнүгэр алтынньы 25 к. буойун-поэт аатыгар сүгүрүйэн памятник иннигэр оҕо-аймах мустан ырыа ыллыыр, хоһоон ааҕар үтүө үгэстээхтэр.
Уһаайба биир кэрэ көстүүтүнэн поэт 90 сааһын көрсө туруоруллубут памятник буолар. Бу памятник СӨ духуобунаһын академига художник-скульптор Семен Кириллович Прокопьев бронзаттан кутан бюһун оҥорбута. Ол инникитин, поэт 80 сааһыгар 2 этээстээх олорор дьиэни улуус, нэһилиэк үбүлээн туттараннар таптыыр поэттарыгар бэлэх ууммуттара. Инниккитин бу дьиэ мусуой-уһаайба иккис дьиэтэ буолан поэт олоҕун, үлэтин чинчийээччилэргэ дьоһуннаах миэстэ буолуоҕа.
2013 сылтан поэт күтүөтэ суруйааччы Д.Ф. Наумов идеятынан «Тобуруокап көмүс күһүнэ» Республиканскай хоһоон көҥүл түһүлгэтэ быйыл бэһис төгүлүн ыытылынна. Сылын аайы бу тэрээһини сэргээн, кэрэхсээн кэлээччи ахсаана элбээн иһэр.
Мусуой ис туругун билиһиннэрэр буоллахха, манна поэт олоҕун, алтыспыт дьонун-сэргэтин, үлэтин туһунан 400 тахса экспонат көрдөрүүгэ турар. Сылдьыбыт эрэ киһи бары кэрэхсиир хоһунан П.Н. Тобуруокап дьиэ кэргэнинэн аһыыр хоһо – куухуньа буолар. Кини сарсыарда эрдэ 4 чааска туран хоһоон суруйар идэлээх этэ. Бу дьиэ кэргэҥҥэ кэһиллибэт быраабыла этэ: 7 чааска дылы туран ким да мэһэйдэспэт этэ.
Поэт тыа сиригэр олорорун быһыытынан балыксыт идэлээҕэ. Онно аналлаах хоһо толору кэрэһилиир.
П.Н. Тобуруокап Сталинград көмүскэлин иһин кыргыһыы кыттыылааҕа, онно аналлаах экспонаттар «Поэт. Коммунист. Буойун» диэн салааҕа көрдөрүллэн тураллар. Саамай улахан салааннан «Оҕо аймах тапталлаах поэта» диэн стендэ буолар.
Бу мусуойга көрдөрүүгэ тураллар: поэт дьиэ-кэргэнин, аймахтарын туһунан салаа, Саха сирин уонна Россия суруйааччыларын кытта алтыспыт, Москваҕа литературнай институкка үлэлээбит кэмнэрин көрдөрөр уо.д.а. экспозициялар.
Тобуруокап көмүс күһүнэ : саха народнай бэйээтэ П. Н. Тобуруокап түмэл - уһаайбатыгар үһүс төгүлүн ыытыллар хоһоонньуттар түһүлгэлэрэ / [хомуйан оҥордулар: Г. А. Егорова уо. д. а. ; У. Адамова хаартыскаҕа түһэриитэ ; бырайыак ааптара Д. Ф. Наумов]. - Үөһээ Бүлүү : [и. с.], 2016.-160 с.
Хомуурунньукка саха народнай поэта П.Н. Тобуруокап музей уһаайбатыгар III төгүлүн ыытыллыбыт хоһоонньуттар түһүлгэлэригэр ааҕыллыбыт, суруллубут хоһооннор киирдилэр. Поэзияны таптааччыларга, ааҕааччы киэҥ эйгэтигэр ананар.
Далыр нэһилиэгин оҕолоро Үөһээ Бүлүүгэ ыытыллыбыт буктрейлер оҥоһуутун конкурсун кыттааччылара Петр Николаевич хоһооннорун ааҕан иһитиннэрэллэр.
Киһи бар дьонун эрэ кытта Киһи үрдүк аатын сүгэр. Олоҕун бар дьонун туһугар анаабыт, дьон эрэ иннэ диэн олорбут киһини норуот хаһан умнубутай, хаһан ытыктаабатаҕай?!
Бу виртуальнай выставка5а материалларынан оҥоһуутугар көмөлөспүттэргэ махталбытын тиэрдэбит:
Үөһээ Бүлүү улууһун кииннэммит библиотекатын директорыгар Наталья Кирилловна Петроваҕа,
П.Н. Тобуруокап аатынан Музей-уһаайба үлэһиттэригэр,
П.А. Ойунскай аатынан Саха академическай театрын артыыһыгар Татьяна Легантьеваҕа.
Хаартыскалар «Саха народнай поэта Петр Тобуруокап. Күндүттэн күндүнү – Олоҕу туойбутум» кинигэттэн туһаныннылар.
